تولید کنندگی فصل 3

تولید کنندگی :
همه جانوران بطور مستقیم و غیر مستقیم انرژی و غذای مورد نیاز خود را از گیاهان دریافت می دارند. گیاهان مواد غذایی را که حاصل عمل فتوسنتزمی باشد در بخش های مختلف خود ذخیره می نمایند.



فتوسنتز : عمل تبدیل انرژی نورانی به انرژی شیمیایی نهفته در ترکیبات آلی ( غذایی ) توسط گیاهان سبز
مواد مصرفی در فتوسنتز عبارتند از : آب و دی اکسید کربن
مواد تولیدی ( محصولات ) در فتوسنتز عبارتند از : هیدرات کربن ( گلوکز ) و اکسیژن
مهمترین محصول فتوسنتز گلوکز می باشد که در گیاهان طی فعل و انفعالاتی به سایر هیدرات های کربن تبدیل می شود.



آزمایش ون هلمونت در مورد موادمصرفی در فتوسنتز می باشد و برای بررسی علمی فرضیه زیر صورت پذیرفت :
گیاهان مواد مورد نیاز خود را از خاک می گیرند.( آزمایش صفحه 19 )
شدت فتوسنتز : مقدار اکسیژن آزاد شده یا دی اکسیدکربن جذب شده توسط گیاه در واحد زمان ، بیانگر شدت فتوسنتز است.
بخش های فتوسنتز کننده گیاهان :
تمامی بخش های سبز گیاهان مانند برگ ها و شاخه های جوان فتوسنتز انجام می دهند . علت سبز رنگ بودن این بخش ها وجود ماده سبز رنگ کلروفیل می باشد. کلروفیل آغاز کننده واکنش های فتوسنتزی می باشد.
بخش های از گیاه که فاقد کلروفیل می باشنند مانند ریشه و ساقه های مسن عمل فتوسنتز انجام نمی دهند.
نکته : گیاهانی که دارای برگ های قرمز هستند میتوانند عمل فتوسنتز انجام دهند ولی میزان و شدت آن کمتر می باشد .علت قرمز رنگ بودن برگ این گیاهان ترکیبات کاروتنوئیدی و گزانتوفیلی می باشد که رنگ کلروفیل را مخفی می سازند.



کلروپلاست : اندامکی نسبتا بزرگ ، دارای دو غشاء ، سبز رنگ که محل استقرار مولکول های کلروفیل است و در سلول های گیاهی و جلبک ها یافت می شود.



بیشترین تعداد کلروپلاست مربوط به برگ و لایه مزوفیل ( میانبرگ ) می باشد.
به دلایل زیر برگ اندام اصلی فتوسنتز می باشد :
الف ) بیشترین تعداد کلروپلاست را دارا می باشد
ب ) سطح برگ وسیع و پهن می باشد در نتیجه نور بیشتری را جذب می کند
ج ) برگ بسیار نازک و دارای روزنه های فراوان در سطح خود جهت تبادل مواد موثر در فتوسنتز می باشد
د ) برگ دارای آوندهای چوبی و آبکش فراوان بوده که مواد مصرفی در فتوسنتز ( آب و املاح ) را به برگ آورده و محصولات فتوسنتزی را از برگ خارج می سازد.



ساختار برگ : برگ در عین نازکی از چندین لایه سلول ساخته شده است که هریک وظیفه خاصی را برعهده دارند.



لایه های تشکیل دهنده برگ به شرح زیرند :
1-کوتیکول (پوستک ) : لایه ای مومی از جنس کوتین که سطح خارجی سلول های برگ را می پوشاند و دارای وضایف زیر است :
الف ) جلوگیری از تبخیر آب ب ) جلوگیری از نفوذ میکروب ها د ) مقاومت در برابر سرما
2-اپیدرم ( روپوست )بالایی : لایه سلولی که خارجی ترین لایه سلولی بوده و فاقد کلروپلاست می باشد.و وظیفه آن حفاظت و جلوگیری از تبخیر آب می باشد. در این لایه برخی سلول ها وجود دارد که شکل آنها متفاوت است . برخی ضمایم آن عبارتند از :
1-2 : سلول نگهبان روزنه : سلول های لوبیایی شکل که به گونه ای رو به روی یکدیگر قرار گرفته اند که در میان آن روزنه ای بوجود می آید و بر خلاف سلول های اپیدرم دارای کلروپلاستند. و وظیفه آن کنترل ورود و خروج گازهای فتوسنتزی است.معمولا تعداد سلول های نگهبان در سطح زیرین برگ بیشتر می باشد.



2-2 : کرک : سلول هایی که از سطح اپیدرم منشاء می گیرند و تراکم آنها در گیاهان بیابانی بیشتر است و وظیف کاهش تبخیر آب از برگ را برعهده دارند.



3- میانبرگ ( مزوفیل ) : دو یا چند لایه سلولی کلروپلاست دار که فضای میانی برگ را پر می کند.و شامل دو نوع بافت پارانشیمی زیر می باشد :
الف ) پارانشیم نرده ای : معمولا در سطح بالای برگ و زیر اپیدرم ، سلول های آن بطور منظم کنار یکدیگر قرار گرفته اند.
ب ) پارانشیم اسفنجی ( حفره ای ) : در سطح زیرین برگ و بالای اپیدرم زیرین ودر بین سلول های آن فضای بین سلولی زیادی وجود دارد
نکته : سلول های پارانشیمی بالا بیشترین تعداد کلروپلاست را دارا می باشند و وظیفه آن فتوسنتز و ذخیره و ترشح مواد می باشد
4- رگبرگ ها ( آوندها ) : بر دو نوعند و کار آنها انتقال مواد و استحکام برگ می باشد
الف ) آوند چوبی : وظیفه آن انتقال آب و املاح ( شیره خام ) از ریشه به برگ ها می باشد
ب ) آوند آبکش : وظیفه آن انتقال محصولات فتوسنتزی ( شیره پرورده ) از برگ به سایر قسمت های گیاه می باشد
5- اپیدرم زیرین : در سطح پایین برگ و دارای بیشترین تعداد روزنه را دارا می باشد.







نشاسته در برگ :




مهمترین محصول فتوسنتز ، گلوکز می باشد . گلوکز مولکولی بسیار کوچک می باشد که براحتی در آب حل و یا با سایر مولکول ها ترکیب می شود به همین دلیل برای ذخیره شدن در برگ مناسب نمی باشد.
گیاهان برای ذخیره گلوکز ، تعداد زیادی از مولکول های آنها را بهم متصل نموده و نشاسته می سازند که در کلروپلاست برگ ذخیره می گردد.
علاوه بر کلروپلاست های برگ ، نشاسته در بخش های دیگر گیاه مانند ساقه ، ریشه و میوه ها و دانه ها انباشته می شود.



سایر فرآورده های فتوسنتزی :
اکسیژن و گلوکز فرآورده های فتوسنتز هستند ، اما گلوکز می تواند به سایر مواد آلی ، از جمله نشاسته و سلولز تبدیل شوند.
مولکول های گلوکز در گیاهانن می توانند پس از تغییراتی به چربی تبدیل شوند و در میوه ها و دانه های روغنی ذخیره گردد.
پروتئینن ها نیز از تغییر مولکول های گلوکز به وجود می آیند ، اما گلوکز برای تبدیل شدن به پروتئین نیاز به نیتروژن دارد که بایستی آنرا از محیط اطراف دریافت نماید.
نکته : گیاهان قادر به جذب نیتروژن موجود در هوا نمی باشند و بایستی نیتروژن مورد نیاز را از طریق ترکیبات نیتروژن دار موجود در خاک مانند نیترات ، یون آمونیوم تامین نمایند. این ترکیبات از راه ریشه به گیاه وارد می شود
در خاک هایی که کمبود مواد نیتروژنی دارند گیاهان یا رشد نمی کند یا میزان رشد آنها کاهش می یابد.
باکتریهایی که در خاک زندگی می کنند ( باکتریهای تثبیت کننده نیتروژن )بطور طبیعی نیتروژن هوا را به صورت ترکیبات نیتروژن دار قابل جذب توسط گیاه در می آورند. البته تعدادی از این باکتریها در ریشه برخی از گیاهان از جمله بغولات ( لوبیا ، سویا ، عدس ، ماش ، یونجه و... )یافت می شوند.




کشت بیش از و پشت سرهم باعث کاهش ترکیبات نیتروژن دار خاک شده و برای کاهش آن دو راه زیر وجود داارد که عبارتند از :
الف ) آیش گذاشتن و تناوب کشت و کاشت گونه های مانند یونجه در زمین
ب ) استفاده از کودهای شیمیایی و حیوانی
نکته : استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی علاوه بر آلودگی محیط زیست و محصولات کشاورزی باعث کاهش کیفیت محصولات کشاورزی و همچنین بیماریهای انسانی و حیوانی می گردد.

دستگاه عصبی فصل 2

دستگاه عصبی :


در جانوران پرسلولی جهت هماهنگی وارتباط سلولها و اندامها ی مختلف و آگاهی از محیط اطراف دستگاه عصبی ضروری است.
خواص ویژه دستگاه عصبی عبارتند از :
الف ) تاثیر پذیری نسبت به محرک
ب ) ایجاد جریان عصبی در پاسخ به محرک
ج ) هدایت جریان عصبی از نقطه ای به نقطه دیگر
د ) انتقال پیام از یک واحد عصبی به واحد دیگر
تنظیم عصبی و انواع آن :
فعالیت های عصبی در دو جهت کلی زیر صورت می پذیرد :
1-تنظیم فعالیت های درونی بدن
2-تنظیم موقعیت جانور نسبت به محیط خارجی
ساختار و کار نورون :


نورون سلول عصبی است که پیام ها را به بافت ها و اندامها ی بدن فرستاده و ارتباط آنها رابرقرار می کند.
اجزاء نورون : بخش های زیر در نورون وجود دارد که عبارتند از :
1-دندریت : پیام را دریافت و به جسم سلولی منتقل می کند.
2-اکسون : پیام عصبی را از جسم سلولی تا پایانه اکسونی هدایت می کند
3-جسم سلولی : که خود شامل
الف ) هسته ب ) سیتوپلاسم ج ) اندامک ها می باشد
4-پایانه اکسونی : پیام را از یک نورون به نورون دیگر ، یا یک سلول دیگر انتقال می یابد.
5-غلاف میلین :پوشش پروتئینی یا فسفولیپیدی که اطراف اکسون یا دندریت را می پوشاند
6-گره رانویه : محل هایی از اکسون یا دندریت که فاقد پوشش میلین است.
7-سلول پشتیبان ( نوروگلیا ) : ترشح میلین و اعمالی دیگری را برعهده دارد.
نورون های میلین دار :


بسیاری از نورون ها راغلاف میلین که جنس آن از پروتئین و فسفولیپید است ، می پوشاند. میلین باعث عایق بندی اکسون و دندریت می گردد. همچنین سرعت پیام عصبی را در اکسون ودندریت افزایش می دهد.
وظایف سلول پشتیبان : عبارتند از
1-ترشح پوشش میلین
2-تغذیه نورون ها
3-حفاظت نورون ها
4- عایق بندی نورون ها
گره رانویه : قسمت های از نورون که غلاف میلین در آن قطع می شود ( فاقد آن ) ، گره رانویه چند عمل زیر را موجب می گردد :
الف ) باعث تماس غشای اکسون و دندریت با مایع اطراف می گردد
ب ) سرعت پیام عصبی را افزایش می دهد ( بعلت هدایت جهشی )
نورون هایی که در حرکات سریع بدن نقش دارند دارای ویژگی های زیرند :
الف ) دارای پوشش میلین در طول رشته می باشد
ب ) قطر آن زیاد است
ج ) دارای گره های رانویه می باشد
انواع نورون از لحاظ کار : عبارتند از :
1-نوررون های حسی : اطلاعات را از اندامها ی حسی دریافت و به مغز و نخاع می فرستند
2-نورون های حرکتی : پاسخ مغز و نخاع را به ماهیچه ها و اندامها می فرستد
3-نورون های رابط : ارتباط بین نورونهای حسی و حرکتی را برقرار می سازد
فعالیت نورون :
بین دو سمت غشای نورون اختلاف پتانسیل الکتریکی وجود دارد .
پتانسیل آرامش: اختلاف پتانسیل الکتریکی بین دو سمت غشاء در حالتی که نورون در حال فعالیت عصبی نمی باشد.
نکته : درهنگام پتانسیل آرامش ، پتانسیل درون سلول نسبت به بیرون آن منفی می باشد که علت آن به قرار زیر است.
بطور معمول غلظت یون سدیم در خارج از داخل بیشتر و غلظت پتاسیم در داخل بیشتر از خارج است ، بنابراین سدیم بر اساس شیب غلظت ( انتشار ) تمایل به ورود به داخل و پتاسیم تمایل به خروج دارد ، اما بعلت اینکه یون هیدراته پتاسیم نسبت به سدیم کوچکتر است ، نفوذپذیری غشا ء نسبت به پتاسیم در حالت استراحت بیشتر از سدیم خواهد بود.بنابراین تعداد یون های مثبتی (یون پتاسیم ) که از نورون خارج می شود بیشتر از یون های مثبتی ( یون سدیم ) است که وارد آن می گردد در نتیجه بارهای منفی درون نورون خود را نشان می دهند.
نکته : اگر این فرآیند دائما اتفاق بیفتد تراکم پتاسیم داخل به شدت کاهش یافته و سدیم درون سلول انباشته خواهد گردید، سلول برای رفع این مشکل از پمپ سدیم-پتاسیم کمک می گیرد.
پمپ سدیم –پتاسیم : پروتئینی در غشاء که با مصررف ATP (انرژی ) یون های سدیم را به خارج و پتاسیم را به داخل نورون می راند و باعث می گردد که اختلاف غلظت یون های سدیم و پتاسیم در دو سمت غشاء حفظ گردد.( حفظ حالت اولیه )
پتانسیل عمل : تغییر ناگهانی و شدید اختلاف پتانسیل بین دو سمت غشاء که طی آن در زمان بسیار کوتاهی پتانسیل داخل نسبت به خارج مثبت تر می شود و بلافاصله به حالت اول بر می گردد. ( منفی شدن داخل )



مراحل پتانسیل عمل : عبارت است از :
1-باز شدن کانال های دریچه دار سدیمی و ورود سدیم به داخل نورون که باعث مثبت شدن داخل می گردد.
2-بسته شدن کانل های سدیمی ، و باز شدن کانال های دریچه دار پتاسیمی که باعث خروج یون های پتاسیم از داخل نورون می گردد و نتیجه آن منفی شدن داخل نورون است
3- بسته شدن کانال های دریچه دار پتاسیمی و باز گشت پتانسیل غشا به حالت استراحت
نکته : بعد از پتانسیل عمل ، فعالیت بیشتر پمپ سدیم – پتاسیم سبب بازگشت غلظت یون های سدیم و پتاسیم در دو سمت سلول به حالت اولیه می گردد.






ارتباط نورون ها با یکدیگر و سلول های غیر عصبی :
سیناپس : محل ارتباط یک نورون با سلول دیگر ( نورون یا سلول غیر عصبی )
انواع سیناپس : عبارتند از
الف ) سیناپس الکتریکی ب ) سیناپس شیمیایی
در کتاب سیناپس شیمیایی مطرح گردیده است ( بیش از 90 درصد سیناپس ها )



اجزاء سیناپس : عبارتند از
1-نورون پیش سیناپسی : نورونی که پیام را از طریق پایانه اکسونی خود منتقل می کند
2-فضای سیناپسی : فاصله کمی که بین پایانه اکسونی و سلول دریافت کننده وجود دارد.
3-نورون یا سلول پس سیناپسی : دریافت کننده پیام عصبی
4-انتقال دهنده عصبی : ماده ای شیمیایی که باعث ارتبااط نورون پیش سیناپسی و پس سیناپسی می گردد.مانند استیل کولین در ماهیچه ها و گلوتامات در مغز
مراحل انتقال پیام عصبی در محل سیناپس :
هنگامیکه جریان عصبی به پایانه اکسونی نورون پیش سیناپسی می رسد ، وزیکول های محتوی انتقال دهنده ها با غشای سلول آمیخته می شوندو مولکول های انتقال دهنده به فضای سیناپسی آزاد و به گیرنده های موجود در غشاء نورون پس سیناپسی متصل و سبب تغییر پتانسیل الکتریکی آن می شوند. این تغییر ممکن است در جهت فعال کردن یا مهار کردن نورون پس سیناپسی عمل کند.
اثر مواد اعتیاد آور بر دستگاه عصبی مرکزی :
بعضی مواد عملکرد دستگاه عصبی مرکزی را تغییر می دهند.مانند الکل ، نیکوتین ، کوکائین و هروئین
نکته : همه ی مواد مخدر وابستگی روانی ایجاد می کنند و بیشتر آنها وابستگی جسمی نیز ایجاد می نمایند.
اعتیاد : پاسخ فیزیولوژیک بدن به مصرف مکرر مواد اعتیاد آور که باعث تغییر عملکرد طبیعی نورون ها و سیناپس ها می گردد.
هنگامیکه ماده ی اعتیاد آور عملکرد نورون یا سیناپس را تغییر داد ، از آن پس نورون به طور طبیعی کار نمی کند مگر درر حضور ماده مخدر. شخص با مصرف مکرر ماده ی اعتیاد آور ، به آن معتاد می شود و بدن او نسبت به آن ماده عادت می کند. بنابراین شخص معتاد با گذشت زمان دوز مصرفی را افزایش داده تا خواسته ی بدنش تامین گردد.
اعتیاد به نیکوتین : ماده ی اعتیاد آور در برگ توتون و تنباکو که بسیار سمی بوده و حدود 60 میلی گرم آن برای انسان کشنده است.
نیکوتین به علت شباهت ساختاری با استیل کولین به محل های مخصوصی در سلول های عصبی که به طور طبیعی محل گیرنده های استیل کولین است متصل می شود. اتصال نیکوتین به سلول های عصبی باعث ایجاد تغییرات زیاادی می شود . بعد از مدتی ببدن فرد سیگاری فقط در حضور نیکوتین ( به جای استیل کولین ) به طور طبیعی کار می کند و درر صورت حذف نیکوتین حالت طبیعی بدن مختل می شود. در این حالت تنها راه برقراری و نگهداری حالت طبیعی بدن کشیدن سیگار است.
اثرات نیکوتین بر اندامهای بدن :
-کشیدن سیگار با ابتلا به سرطان های دهان و حنجره ارتباط مستقیم داردو امکان ابتلا به سرطان های پانکراس و مثانه را افزایش می دهد.
- امکان ایجاد ناراحتی های مهلک تنفسی در افراد سیگاری بیش تر است.
- دود توتون و تنباکو باعث تحریک مخاط دهان ، بینی و گلو می شود. همچنین در شش ها تجمع کرده و مژه های سطح دستگاه تنفسی را از کار می اندازد و ریه ها را سیاه و تیره کرده و باعث کاهش ظرفیت تنفسی می گردد.
- احتمال سقط جنین و به دنیا آمدن جنین مرده را در زنان سیگاری افزایش می دهد.
نکته : افرادی که بطور غیر مستقیم در معرض دود سیگار هستند در معرض خطر های بالا هستند.
ساختار و کار دستگاه عصبی :



دردستگاه عصبی دو بخش اصلی زیر وجود دارد که عبارتند از :
الف ) دستگاه عصبی مرکزی : مراکز نظارت بر اعمال بدن، اطلاعات دریافتی از محیط و درون بدن را تفسیر و به آن پاسخ می دهد و شامل دو بخش زیراست :
1-مغز
2-نخاع
ب ) دستگاه عصبی محیطی : مغز و نخاع را به قسمت های دیگر بدن متصل می کنند و شامل قسمت های زیر است :
1- بخش حسی : اطلاعات اندامهای حسی را به دستگاه مرکزی هدایت می کنند
2- بخش حرکتی : ارسال پیام عصبی به اندامهای حرکتی و شامل دو دستگاه مستقل زیر :
الف ) دستگاه عصبی پیکری
ب ) دستگاه عصبی خودمختار: شامل دو بخش زیر
1- اعصاب سمپاتیک
2- اعصاب پاراسمپاتیک
نکته : دستگاه عصبی مرکزی شامل دو بخش 1- ماده ی خاکستری که محتوی جسم سلولی نورون ها و 2- ماده ی سفید که شامل بخش های میلین دار نورون هاست.
عصب : مجموعه ای از آکسون ها و دندریت ها یا هردو ( تارهای عصبی )که توسط غلافی پوشیده شده است.
تار عصبی : آکسون ها و دندریت های بلند



اعصاب محیطی بر سه نوعند :
الف ) اعصاب حسی : پیام های عصبی را اندام ها به مغز می برند
ب ) اعصاب حرکتی : پیام های عصبی را از مغز و نخاع به ماهیچه ها یا غده ها می برند
ج ) اعصاب مختلط : مجموعه ای از تارهای حسی و حرکتی
مغز :



مرکز اصلی پردازش اطلاعات در بدن است. حدود 100 میلیلرد نورون دارد. وزن متوسط آن 5/1 کیلوگرم است.افکار ، عواطف ، رفتار ، ادراک ، احساس و حافظه بر عهده ی مغز است.
مغز شامل چند بخش از جمله : مخ ، مخچه و ساقه ی مغز است.
مخ : بزرگترین بخش مغز که در توانایی یادگیری ، حافظه ، ادراک و عملکرد هوشمندانه نقش دارد.
لایه خارجی مخ ، چین خورده با برآمدگی ها و شیارهای بسیار است که به آن قشر مخ می گویند. یک شیار عمیق و طولانی در وسط ، مخ را به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می کند.ارتباط بین دو نیمکره از طریق جسم پینه ای و مثلث مغزی برقرار می گردد. بیشتر پردازش اطلاعات حسی و حرکتی در قشر مخ انجام می شود.
جسم پینه ای : دسته ای از تارهای عصبی ( اکسون و دندریت های بلند ) که ارتباط بین دو نیمکره مخ را برقرار می کند.
نکته : به طور معمول ، نیمکره چپ مخ اطلاعات حسی را از سمت راست بدن دریافت و حرکات آنرا کنترل می کند.و برعکس نیمکره راست ، نیمه چپ بدن . هر یک از نیمکره های مخ کارهای خاصی را کنترل می کنند.
فواید چین خوردگی های مخ :
الف ) افزایش سطح قشر مخ
ب ) امکان قرار گیری مغز درون جمجمه را فراهم می سازد
مخچه :


در پشت ساقه ی مغز قرار دارد. شامل دو نیمکره که در وسط شامل بخشی بنام کرمینه است. مهمترین مرکز هماهنگی و یادگیری حرکات لازم برای تنظیم حالت بدن و تعادل است.
برای حفظ تعادل ، اطلاعاتی را از ماهیچه ها ، مفصل ها ، پوست ، چشم ها و گوش ها دریافت می کنند.علاوه بر این بخش هایی از مغز و نخاع که مربوط به حرکات بدن هستند پیامهایی را به مخچه ارسال می کنند.
صدمه به مخچه باعث می شود که فرد هنگام راه رفتن تلوتلو بخورد و اعمال خود را به طور غیر ماهرانه انجام دهد. این فرد توانایی انجام حرکات دقیق مانند رسم یک خط مستقیم و یا کوبیدن میخ توسط چکش نمی باشد.
ساقه ی مغز : در قسمت پایینی مغز و شامل مغز میانی ، پل مغزی و بصل النخاع است. این ساختارها اطلاعات را درون دستگاه عصبی مرکزی انتقال می دهند ، نقش مهمی در تنظیم فعالیت های بدن دارد.
مراکز مغزی دیگر :
تالاموس : در بالای ساقه مغز ، که در پردازش اطلاعات حسی نقش مهمی دارد. مرکز تقویت و انتقال پیام های عصبی و انتقال بین بخش های مختلف مغز( قشر مخ ) است.
اطلاعات حسی از اغلب نقاط بدن در آنجا گرد هم می آیند ، تقویت می شوند و به بخش های مربوطه در قشر مخ فرستاده می شوند.
هیپوتالاموس : در زیر تالاموس ، به همرا بصل النخاع ، بسیاری از اعمال حیاتی مانند تنففس و ضربان قلب تنظیم می کند. هیپوتالاموس اعمال زیر را کنترل می کند :
1-مرکز احساس گرسنگی و تشنگی
2-تنظیم دمای بدن
3-تنظیم فعالیت غده های ترشح کننده هورمون ها
دستگاه لیمبیک : شبکه گسترده ای از نورون ها که تالاموس و هیپوتالاموس را احاطه کرده است و دارای وظایف زیر است :
الف ) ارتباط تالاموس و هیپوتالاموس با قشر مخ
ب ) نقش در حافظه
ج ) ننقش در یادگیری
د ) نقش در احساسات مانند رضایت ، عصبانیت و لذت


نخاع :
درون ستون مهره ها از بصل النخاع تا کمر امتداد دارد. وظایف نخاع عیارتند از :
الف ) انتقال پیام ها از دستگاه عصبی محیطی به مغز
ب ) مرکز برخی انعکاس های بدن
نکته برخی انعکاس ها مربوط به نخاع و برخی به مراکز بالاتر ( مغز و اجزاء ان ) می باشد مثلا مرکز انعکاس بسته شدن پلک چشم ها برجستگی های چهارگانه دو عدد بالایی است.
انعکاس : پاسخ ناگهانی و غیر ارادی ماهیچه ها در پاسخ به محرکها
نکته : 31 جفت عصب به نخاع متصل است. هر عصب نخاعی شامل اجزاء زیر است :
الف ) ریشه پشتی : محتوی نورون های حسی : اطلاعات را از گیرنده های حسی به دستگاه عصبی مرکزی می آورد
ب ) ریشه شکمی : حاوی نورون های حرکتی : پاسخ حرکتی را از دستگاه عصبی مرکزی به ماهیچه ها و غده ها منتقل می کند
برش عرضی نخاع شامل دو بخش زیر است :
الف ) بخش خاکستری : در وسط و شامل جسم سلولی نورون ها و نورون های رابط
ب ) بخش ماده ی سفید : در خارج و شامل اکسون و دندریت نورون هاست.


محافظت از دستگاه عصبی مرکزی :



این کار به چندین روش صورت می پذیرد که عبارتند از :
الف ) استخوان های جمجمه و ستون مهره ها : حفاظت مغز و نخاع
ب ) پرده ی مننژ : حفاظت مغز و نخاع و شامل لایه های زیر است :
1-سخت شامه : لایه خارجی از جنس بافت پیوندی محکم
2-عنکبوتیه : در زیر میکروسکوپ شبیه تارهای عنکبووت
3-نرم شامه : لایه داخلی شامل مویرگ های خونی فراوان و تغذیه بافت عصبی را برعهده دارد
نکته : فضای بین سخت شامه و نرم شامه توسط مایع مغزی – نخاعی پرشده که نقش ضربه گیری داشته و از برخورد مغز و نخاع به استخوان ها در حین حرکت جلوگیری می کند.


سد خونی – مغزی : بافت پوششی مویرگ های مغزی ، فاقد منافذی است که در مویرگ های بافت های دیگر است ، در نتیجه بسیاری از مواد از جمله میکروب ها و موادی که در متابولیسم سلول های مغزی نقشی ندارند نمی توانند وارد مغز شوند.
نکته : موادی مانند گلوکز و اکسیژن و مواد دفعی مغز می توانند از این سد بگذرند.
دستگاه عصبی محیطی :
شامل 31 جفت عصب نخاعی و 12 جفت عصب مغزی است. دستگاه عصبی محیطی شامل اجزاء زیر است :
1-بخش حسی : اطلاعات اندامهای حسی را به دستگاه مرکزی هدایت می کنند
2-بخش حرکتی : ارسال پیام عصبی به اندامهای حرکتی و شامل دو دستگاه مستقل زیر :
الف ) دستگاه عصبی پیکری
ب ) دستگاه عصبی خودمختار: شامل دو بخش زیر
1-اعصاب سمپاتیک
2-اعصاب پاراسمپاتیک
دستگاه عصبی پیکری : نورون های حرکتی محیطی که ماهیچه های اسکلتی را تحریک می کنند و تحت کنترل آگاهانه ما قرار دارد.
نکته : برخی فعالیت های در این دستگاه ، مانند انعکاس نخاعی غیر ارادی اند. این انعکاس های نخاعی ، پاسخ های حرکتی مهره داران به محرک های محیطی اند و نقش مهمی در حفظ حیات دارند. این انعکاس ها بسیار سریعند ، زیرا در انجام آن ها اغلب نخاع و دستگاه عصبی محیطی در گیرند و مغز نقشی ندارد.
نکته : هر مسیر انعکاسی شامل حداقل یک نورون حسی و یک نورون حرکتی و مواردی نورون رابط است.
مسیر انعکاس زرد پی زیر زانو : وارد شدن ضربه به زردپی زیر زانو نورون حسی متصل به ماهیچه جلو ران را تحریک کرده که پیام عصبی به نخاع ارسال می گرددو نورون حرکتی مربوط را تحریک کرده و در نتیجه ماهیچه جلو ران منقبض می شود و پا بالا می آید. در همین زمان نورون حسی یک نورون رابط را تحریک کرده که آن نیز نورون حرکتی ماهیچه عقب ران را از فعالیت باز می دارد.
اهمیت آن در پزشکی : برای بررسی سالم بودن مسیر انعکاس و نیز میزان اضطراب فرد اهمیت دارد.هرچه اضطراب بیشتر باشد پا سریعتر پاسخ می دهد و بالاتر می آید.
دستگاه عصبی خودمختار :


اعمال غیر آگاهانه را بر عهده دارد و دارای وظایف زیراست :
الف ) تنظیم انقباض ماهیچه های قلبی
ب ) تنظیم انقباض ماهیچه های صاف
ج ) تنظیم غدد
اعصاب پاراسمپاتیک : باعث برقراری حالت آرامش بدن مانند : کاهش فشار خون و کاهش ضربان قلب، آغاز فعالیت های گوارشی
اعصاب سمپاتیک : در مواقع هیجان های روانی و جسمی فعال گردیده و باعث حالت آماده باش بدن می گردد. مانند : افزایش فشار خون ، ضربان قلب و افزایش تعداد تنفس و افزایش خون رسانی به قلب و ماهیچه های اسکلتی
نکته : درهنگام مسابقات ورزشی و امتحانات بخش سمپاتیک فعال می گردد.
دستگاه عصبی جانوران :


از نحوه ی عمل بسیار شبیه یکدیگرند ولی از لحاظ سازمان یافتگی تفاوت های بسیاری دارد.
هیدر : از کیسه تنان ، دارای ساده ترین دستگاه عصبی ، به شکل یک شبکه ی عصبی و شامل شبکه ای از رشته ها که در تمام بدن جانور پخش است. فاقد مغز و سر و تقسیم بندی مرکزی و محیطی ندارد.
نکته : چون محیط زندگی هیدر دارای شرایط پایدار است ( آبزی )و هیدر بیشتر اوقات بطور ساکن می باشد بنابراین ساختار عصبی آن برای هیدر مناسب است
پلاناریا : از کرمهای پهن ، آبزی ، دارای سر و مغز ، مغز از گره های عصبی متشکل از جسم سلولی نورون ها است. دارای دو طناب عصبی موازی که شامل دسته های از اکسون و دندریت هااست. دستگاه عصبی مرکزی و محیطی دارد. از دو رشته اعصاب کوچکی خارج و منشعب می شوندکه دستگاه عصبی محیطی را شکل می دهند
ملخ : از حشرات ، مغز از چند گره جوش خورده تشکیل شده است . طناب عصبی شکمی در هر قطعه از بدن ، دارای یک گره عصبی است. هریک از ااین گره ها فعالیت ماهیچه های آن قطعه را کنترل می کند. دستگاه عصبی مرکزی و محیطی دارد.



مقایسه مغز مهره داران :



مغز همه مهره داران دارای توانایی هماهنگ کردن اطلاعات دریافتی از محیط و دادن پاسخ های لازم و متناسب به آن است.
مغز مهره داران در دوران جنینی شامل سه بخش مغز جلویی ، مغز میانی و مغز عقبی است. بخش های مختلف مغز از تقسیم این سه بخش ، حاصل شده اند.
در بین مهره داران اندازه ی نسبی مغز پستانداران و پرندگان ( نسبت به وزن بدن ) بیشتر از سایرین است. نیمکره های مخ در اینها نسبت به سایرین رشد بیشتری دارد و باعث امکان رفتارهای پیچیده تر در مقایسه با سایرین می گردد.
در میان مهره داران سطح قشر مخ انسان به اندازه ی بدن ، بیشترین مقدار را داردو قابلیت انجام فعالیت های پیچیده ای چون حل مسئله و تفکر را دارد.بعد از انسان چین خوردگی های مخ در سایر پریمات ها ( شامل لمورها ، میمون ها و آدمیان ) و وال ها بیشتر از دیگران است. بعنوان مثال بیشترین قشر مخ به پردازش اطلاعات در مورد صداها ، اختصاص یافته است.

ساختار شیمیایی

ساختار شیمیایی :

مواد بدن موجودات زنده به گروه عمده زیر تقسیم می شود :
الف ) مواد معدنی : جانداران از مواد معدنی برای تولید مواد آلی استفاده می کنند.
برخی از مواد معدنی مهم بدن موجودات زنده عبارتند از :
آب : یکی از مهمترین مواد معدنی طبیعت و بدن جانداران ، 95-65 درصد وزن بدن موجودات زنده را تشکیل می دهند
دی اکسید کربن : حاصل عمل تنفس ، لازم برای عمل فتوسنتز
اکسیژن : برای تنفس جانداران
نمکها : شامل انواع مختلفی از جمله :
کلریدها : مانند کلرید سدیم
کربنات ها : مانند کربنات کلسیم
فسفات ها :
ب ) مواد آلی : مواد کربن داری که توسط موجودات زنده ( سلول ) ساخته می شود. به چهار دسته کلی تقسیم می شوند :
1-هیدرات های کربن ( کربوهیدرات ها ) : عناصر تشکیل دهنده : کربن ، هیدروژن ، اکسیژن
2- لیپدها : عناصر تشکیل دهنده : کربن ، هیدروژن ، اکسیژن ، فسفر
3- پروتئین ها :عناصر تشکیل دهنده : کربن ، هیدروژن ، اکسیژن ، نیتروژن ، گوگرد
4- اسیدهای نوکلئیک : عناصر تشکیل دهنده : کربن ، هیدروژن ، اکسیژن ، نیتروژن ، فسفر

کربوهیدرات ها :
از لحاظ کلی به 3 دسته تقسیم میشوند که عبارتند از :
1- مونوساکاریدها ( یک قندیها )
2- دی ساکاریدها ( دو قندیها )
3- پلی ساکاریدها ( چند قندیها )


مونوساکاریدها : ساده ترین کربوهیدرات ها که از 3 تا 7 کربن دارند ، مونوساکاریدها مونومر ، پلی ساکاریدها هستند. خود شامل انواع مختلف می باشد که مهمترین آنها عبارتند از :
الف ) پنتوزها : در ساختار خود 5 اتم کربن دارند ، مانند ریبوز ( در RNA ) و دئوکسی ریبوز ( در DNA )
ب ) هگزوزها : در ساختار خود 6 اتمکربن دارند ، مانند گلوکز ، فروکتوز و گالاکتوز
گلوکز : قند موجود در گیاهان ( در میوه ها و دانه ها ) ، سوخت اصلی بدن انسان می باشد.
فروکتوز : قند موجود در میوه ها ( گیاهان )
گالاکتوز : قند 6 کربنه و در گیاهان یافت می شود همچنین از واحدهای سازنده لاکتوز ( قند شیر ) است.



دی ساکاریدها : از اتصال دو مونوساکارید به کمک واکنش سنتز آبدهی ، یک مولکول دی ساکارید ساخته می شود، مانند موارد زیر :
ساکارز : گلوکز + فروکتوز
مالتوز : گلوکز + گلوکز
لاکتوز : گلوکز + گالاکتوز
ساکارز : همان قند معمولی می باشد که از چغندر قند و نیشکر بدست می آید.
مالتوز : قند موجود در جوانه جو
لاکتوز : قند موجود در شیر



پلی ساکاریدها : از اتصال چندین مونوساکارید ( هزاران ) به کمک سنتز آبدهی ، یک پلی ساکارید ساخت می شود و انواع مختلفی دارد که مهمترین آنها عبارتند از :
الف ) سلولز : پلی ساکارید ساختاری گیاهان ( در دیواره سلولی ) ، غیر قابل هضم برای انسان ، مولکول خطی( رشته ای و بدون انشعاب ) ، واحد سازنده گلوکز، بیشترین ترکیب آلی طبیعت

ب ) نشاسته : پلی ساکارید ذخیره ای در گیاهان ، قابل هضم برای انسان ، مولکول منشعب ، واحد سازنده گلوکز
گیاهان مولکول های گلوکز را به صورت پلیمر نشاسته در می آورند و آن را ذخیره می کنند.



ج ) گلیکوژن : پلی ساکارید ذخیره ای در جانوران ( در جگر و ماهیچه ها ) و قارچها ، قابل هضم توسط انسان ، مولکول بسیار منشعب ، واحد سازنده گلوکز

لیپیدها :

دسته ای دیگر از مواد آلی که دارای خاصیت آبگریز بوده ( غیر قابل حل در آب ) و دارای نقشهای متعدد و انواع گوناگون است :
1- نقش ذخیره و تامین انرژی : چربیهای بدن ، یک گرم چربی دو برابر یک گرم هیدرات کربن و پروتئین انرژی دارد.
2- نقش ساختاری : فسفولیپدها که از لیپیدها می باشد یکی از اجزاء اصلی غشاء سلولی است



3- نقش ضربه گیر
4- نقش عایق سازی : چربیهای زیر پوست
5- نقش تنظیمی : هورمون های استروئیدی

روغن : حالت مایع ، غیر اشباع ( سیر نشده ) ، بیشتر منشاء گیاهی
چربی : حالت جامد ، اشباع ( سیر شده ) ، بیشتر منشاء جانوری

تری گلیسریدها : دسته ای از لیپیدها که در ساختار خود 3 اسید چرب و یک مولکول گلیسرول دارند.
نکته : تفاوت تری گلیسریدها در زنجیره های اسید چرب آن می باشد.






پروتئین :

پروتئین ها : دسته ای دیگر از مواد آلی که علاوه بر کربن ، هیدروژن و اکسیژن دارای نیتروژن و مواردی گوگرد است.
تعریف : دسته ای از ترکیبات آلی که از واحدهایی به نام اسید آمینه ساخته شده است.
برخی وظایف :
1-نقش آنزیمی : اکثر آنزیم ها ساختار پروتئینی دارند
2-نقش انتقال دهنده : مانند هموگلوبین که وظیفه انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن در خون را بر عهده دارد.




3-نقش انقباضی : مانند ماهیچه های بدن
4- نقش دفاعی : مانند پادتن ها
آنزیم :
تعریف : کاتالیزورهای زیستی که سرعت واکنش های شیمیایی بدن را افزایش می دهند
ویژگی های آنزیم :
1-اکثرآنزیم ها ساختار پروتئینی دارند
2- آنزیم ها اختصاصی عمل می کنند ، یعنی هر آنزیم واکنش خاصی را انجام می دهد.
3-آنزیم ها در طی واکنش مصرف نمی شوند ( از بین نمی روند )
4-نسبت به تغییرات دما و pH محیط حساسند : این تغییرات باعث غیر فعال شدن یا کاهش سرعت عمل آنزیم ها می گردد
نکته : برای بیشتر واکنش های بدن ، حداقل یک آنزیم لازم است.
اسیدهای نوکلئیک : بعدا توضیح داده خواهد شد.